Digitalisering groeit uitzonderlijk: “De hoeveelheid beschikbare data over onder andere personen en processen is de laatste jaren exponentieel toegenomen. Veel data worden tegenwoordig automatisch gegenereerd en zijn het bijproduct van dagelijkse handelingen zoals het gebruik van internet, sociale media, mobiele telefoons en verschillende applicaties”. Dit gaat overheden direct aan. Zowel voor het gebruik van data binnen de organisatie, als het inzetten van data voor de overheidstaken. Niet alleen data voor beleid, wat we Datagedreven noemen, maar ook beleid voor data. Dat het impact op overheidsorganisaties heeft, staat niet ter discussie, maar de heftigheid wordt onderschat. Zoals Maxim Februari het stelt: “We zitten midden in een revolutie die ingrijpender is dan de industriële”.

Juist bij overheden komen veel ontwikkelingen tegelijkertijd. Ze werken met moderne middelen om het beleid te ontwikkelen, uit te voeren en te handhaven. Efficiency en het gevecht om de beschikbare budgetten zijn jaarlijks terugkerende thema’s. Vernieuwingen vragen om aandacht, maar ook risico’s maken het noodzakelijk dat de overheid alert opereert. ICT maakt het mogelijk om de bedrijfsprocessen te versnellen, maar dat loopt niet altijd vlekkeloos. Binnen de ICT zijn nog specifieke aandachtspunten, zoals voldoende ICT-deskundigheid of de aandacht voor privacy. En als dat alles niet toereikend is voor een bevredigend functioneren, dan kan de afweging over schaalgrootte van de overheidsinstantie leiden tot samenwerking of fusie.

Het beeld van de overheid is dat ze midden in de samenleving staat. Dat ze met hoogwaardige expertise en moderne technologie zich voor haar publieke taak inzet. Dat nagedacht wordt over vernieuwing van het publieke functioneren. Onverwachte ontwikkelingen –intern en extern- doemen echter op, die om aandacht en actie vragen. De relatie met burgers of ondernemers is nog veelal bilateraal. Met de enorme toename van Data verbreedt deze relatie naar oneindig veel nieuwe spelers die samen met overheidsorganisaties tot nieuwe diensten komen. Of dat zij publieke taken gaan overnemen. Neem het geld, vroeger een exclusieve overheidstaak. Maar de pasjes van Maestro of Visa hebben niets meer met de overheid te maken. Dit gaat sluipenderwijs.

Vele verschuivingen zullen volgen. Waar ligt de grens? Wat behoort nog tot de specifieke overheid? En waar leidt innovatie tot vermenging van publieke en private diensten? Allemaal thema’s die beantwoord worden door het Data-ecosysteem goed te begrijpen. Het speelveld waarin de overheid haar draai dient te gaan vinden.

ESO heeft hier onderzoek naar gedaan: er zijn mogelijkheden, maar ook risico’s. Niet de digitalisering, maar de dataficering vraagt om antwoorden. Het gaat daarbij om kennis over Data. Daarvoor is de juiste expertise nodig. Zowel op technologisch, als op bestuurlijk vlak. De technologie (Internet of Things) laat innovaties toe. Maar dat vraagt ook om begrenzing: wat mag wel, en wat niet?

We staan aan de start van een heel nieuw tijdperk: dat van de DATA! Nu wordt het zaak om die vragen systematisch in beeld te brengen. En vooral om tot antwoorden te komen.